Đất rừng thuộc Vườn quốc gia, mặc dù có “chủ sở hữu” cụ thể nhưng do sự chồng chéo trong quản lý giữa Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng như tốc độ của du lịch hóa quá nhanh, không kiểm soát được nên ngày càng bị lấn chiếm, đe dọa nghiêm trọng đến hệ sinh thái.
>>> du lich le 30/4
Vườn quốc gia không biết để làm gì
Theo thống kê, cả nước có 164 công viên quốc gia và khu bảo tồn với tổng diện tích 2,2 triệu ha được quy hoạch. Trong số này, 6 công viên quốc gia thuộc trách nhiệm quản lý của Bộ NN & PTNT, bao gồm Tam Đảo, Ba Vì, Cúc Phương, Bạch Mã và Cát Tiên, York Đôn, trong khi phần còn lại được phân chia cho các cấp địa phương. Theo nhiều chuyên gia, tình trạng lạm dụng đất rừng thuộc công viên quốc gia, đe dọa đa dạng sinh học và chức năng điều hòa môi trường của các hệ sinh thái rừng ngày càng bị đe dọa nghiêm trọng. Xây dựng khu du lịch tại Vườn quốc gia Ba Vì không phải là trường hợp đầu tiên.
Trong thực tế, những việc lạm dụng đã diễn ra ở nhiều khu bảo tồn và vườn quốc gia ở trong nước. Tiến sĩ Nguyễn Cừ, chuyên gia quy hoạch bảo tồn cho rằng nguyên nhân của những bất cập này xảy ra ở một loạt các khu vực được bảo vệ trong những năm gần đây như ở York Đôn (Kon Tum), Sơn Trà (Đà Nẵng), Cát Tiên (Lâm Đồng) … là do có sự chồng chéo trách nhiệm quản lý giữa Bộ Tài nguyên và Môi trường và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. “Giữa hai bộ không phối hợp với nhau, mỗi bên thực hiện theo một hướng. Cũng không xác định mục đích rõ ràng của các vườn quốc gia và khu bảo tồn là bởi vì đa dạng sinh học (bảo tồn các nguồn tài nguyên di truyền) và môi trường sinh thái, hay làm kinh tế. Vì vậy, bảo tồn chỉ là trên giấy tờ” TS. Nguyễn Cư bày tỏ.
>>> Xúc tiến du lịch Nha Trang: Nhiều tour du lịch mới giá tốt
Tiến sĩ Vũ Ngọc Thành, trường Đại học Khoa học Tự nhiên (Đại học Quốc gia Việt Nam) thông tin, Khu Bảo tồn thiên nhiên Sơn Trà (Đà Nẵng) là nơi bảo tồn các loài vooc chà vá quý hiếm của Việt Nam và thế giới. Trước đây, khu bảo tồn thiên nhiên này có tổng diện tích 4.000 ha, nhưng do tốc độ đô thị hóa, du lịch hóa … nay chỉ còn lại có 2.000 ha (trong đó chỉ có 1.000 ha là rừng).
Tại khu vực 1.000 ha, hiện nay Công ty TNHH TM và du lịch Cát Tiên Sa đã có dự án xây dựng mở rộng khu resort rộng 142ha. Điều đáng nói đến là trên diện tích 142ha xây dựng resort lại là nơi sinh sống của 7 đàn chà vá vơi hơn 100 cá thển (1/3 tổng số các cá thể trong khu vực bảo tồn). Ngoài ra, khoảng 200 ha ở vùng biển bán đảo xây dựng khách sạn và khu nghỉ dưỡng.
Theo TS Nguyễn Ngọc Lung, giám đốc Viện quản lý rừng bền vững và chứng chỉ rừng, xây dựng các khu nghỉ mát trong công viên quốc gia, các khu rừng trong những năm gần đây không thể nói là không biết mà chỉ có thể là do làm ngơ. Vườn quốc gia và rừng đã được giao cho lực lượng kiểm lâm quản lý có trách nhiệm, chịu trách nhiệm xem khu vực nhà ga riêng của mình, tuần tra hàng ngày được tổ chức theo quy trình, sàng lọc các bản đồ trường, cập nhật mỗi phong trào tình …
Rộ mốt liên doanh, liên kết
Tình trạng liên doanh, liên kết giữa các đơn vị quản lý công viên quốc gia với đơn vị tư nhân để phát triển du lịch kết hợp bảo vệ môi trường rừng đang khiến dư luận không khỏi băn khoăn. Ông Hứa Đức Nhị, nguyên Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (phụ trách lâm nghiệp-PV) cho biết, theo quy định tại Nghị định 117/2010 / NĐ-CP của Chính phủ về tổ chức và quản lý hệ thống rừng đặc dụng, vẫn cho phép quy hoạch các vườn quốc gia và khu bảo tồn phục vụ các hoạt động du lịch sinh thái. Mỗi khu bảo tồn và vườn quốc gia bao gồm các vùng đệm (bên ngoài) và vùng lõi.
Trong vùng cốt lõi được quy hoạch bao gồm một hoặc nhiều khu bảo vệ nghiêm ngặt (cấm xâm phạm), các chức năng hành chính (trụ sở quản lý văn phòng) và các khu phục hồi sinh thái (có thể đầu tư vào khai thác kinh doanh du lịch theo hình thức xã hội hóa). Nhưng diện tích khai thác kinh doanh du lịch tối đa chỉ được phép hoặc thấp hơn 20% tổng diện tích khu phục hồi sinh thái.
Trịnh Lê Nguyên, Giám đốc Trung tâm con người và tự nhiên băn khoăn, liệu việc cho phép các vườn quốc gia và khu bảo tồn được phép quy hoạch khai thác kinh doanh du lịch có gây ra những tác động xấu và xâm hại mục tiêu bảo vệ rừng, đa dạng sinh học và môi trường sinh thái? Trước xu thế du lịch các xu hướng du lịch hóa hóa các vườn quốc gia, khu bảo tồn thông qua các hình thức liên kết hoặc cho phép quy hoạch làm du lịch là một kẽ hở để cho “tư nhân hóa” quyền sở hữu đất công, chuyển đổi không đúng cách mục đích sử dụng đất vào các dự án bất động sản. Đặc biệt, cần phải làm rõ khái niệm “du lịch sinh thái” không phải là việc cho phép đầu tư làm đường giao thông, xây dựng các khu du lịch, hồ bơi, biệt thự … trong vùng lõi của vườn quốc gia như ngày hôm nay.
Xem thêm: du lịch đó đây