Với vị trí địa lý liền kề và là 1 thị phần lớn, sự phụ thuộc thương mại vào Trung Quốc đang là e ngại và thách thức lớn dành cho VN.
Theo tham luận của tiến sĩ Nguyễn Đình Cung và Trần Toàn Thắng – Viện điều tra và nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) gửi tới hội thảo “Dự báo kinh tế – xã hội phục vụ lập kế hoạch trung hạn trong bối cảnh hội nhập quốc tế” ngày 2/12, nước ta đang nắm giữ vị trí cao nhất trong số các công ty đối tác lớn như Mỹ, châu Âu, Nhật Bản và khu vực Đông Nam Á (ASEAN) về mức độ phụ thuộc nhập khẩu từ China.
Xem thêm: Chuyển hàng từ trung quốc về Sài Gòn tại đây.
Nếu như thời điểm năm 2004, chỉ số nhờ vào của ASEAN cao hơn của VN khoảng 16%, thì đến năm 2014, mọi việc đã đổi chiều khi chỉ số của Việt Nam cao hơn ASEAN 21,7%. Quan trọng hơn, sự việc này lại có xu hướng gia tăng mau lẹ, đặc biệt với 1 số ít nhóm hàng như nguyên liệu dệt may, thiết bị, linh kiện điện tử, máy móc thiết bị cơ khí.
Việt Nam đang nhờ vào nhập khẩu từ China lớn nhất ASEAN và các đối tác lớn. Nguồn: báo cáo của tập thể nhóm tác giả CIEM
Chuyên gia của CIEM đánh giá gia tăng sự dựa vào nhập khẩu tạo nên rào cản lớn đối với doanh nghiệp Việt Nam khi đa dạng hóa thị phần và tận dụng các ưu đãi từ quy trình tiến độ hội nhập. Hầu hết các hiệp định thương mại dịch vụ thoải mái hiện giờ đều quy định tỷ lệ xuất xứ hàng hóa từ 30% trở lên, nếu cứ trông chờ vào nguồn cung từ Trung Quốc, các doanh nghiệp trong nước khó có thể được hưởng thuế suất ưu đãi khi xuất khẩu vào các thị trường khác.
Về xuất khẩu, mô hình tính toán của CIEM cho thấy Việt Nam phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc thấp hơn mức trung bình của ASEAN, tuy vậy từ 2008 quay trở về đây, mức độ phụ thuộc có định hướng đi lên. Đặc biệt, Việt Nam hầu như không điều chỉnh được nhiều về chỉ số dựa vào xuất khẩu trước những rủi ro địa chính trị khu vực đang xảy ra, khác với Philippines vốn cũng đang có những tranh chấp trên Biển Đông với Trung Quốc.
“Philippines đã điều chỉnh cơ cấu thương mại dịch vụ với Trung Quốc nhanh hơn VN nhằm giảm sự phụ thuộc vào. Có tới 46 trong 93 ngành của nước này đã giảm hoặc ổn định phụ thuộc vào China, con số này của nước ta là 40 trên 94 ngành. Số ngành có sự phụ thuộc vào tăng nhanh trên 200% của nước ta cũng lớn hơn của Philippines khá nhiều, số ngành được xem là phụ thuộc từ mức trung bình đến rất to lớn cũng lớn gần gấp đôi so với Philippines”, báo cáo nêu.
Phó giám đốc Trung tâm Thông tin Công nghiệp và thương mại – tiến sĩ Lê Quốc Phương cũng cho hay kinh tế VN phụ thuộc nhiều vào Trung Quốc, thể hiện qua con số nhập siêu không ngừng tăng qua các năm, từ khoảng 200 triệu USD năm 2001 lên đến 28,9 tỷ USD vào khoảng thời gian 2014, tăng 144 lần. Hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc trực tiếp giao hàng cho hoạt động sản xuất hàng ngày của các doanh nghiệp, chỉ 20% là hàng tiêu dùng.
“Điều này tác động dài lâu đến khả năng cải sinh công nghệ của doanh nghiệp bản địa, có khả năng Việt Nam rơi vào hiệu ứng ‘giải công nghiệp hóa’ sớm khi chỉ xuất khẩu được sang Trung Hoa các hàng hóa dựa vào tài nguyên và nhập khẩu hàng công nghiệp chế tạo thành phẩm. Về lâu bền hơn, sẽ làm suy giảm năng suất của VN dẫn đến suy giảm tăng trưởng kinh tế trong dài hạn”, ông Phương nhận xét.
Nguyên nhân chính dẫn tới nhập siêu với China được vị này chỉ ra là do hệ thống chính sách định hướng, từ tỷ giá, lãi suất, đất đai, hệ thống động lực…, mà riêng hệ thống chính sách đã khiến cho cơ cấu kinh tế sai lệch, không khuyến khích sản xuất trong nước, làm các ngành công nghiệp luôn nằm ở đáy của chuỗi giá trị.
Trong bối cảnh trên, các chuyên gia đã bàn đến những phương án nhằm giảm sự phụ thuộc vào China, lường trước khi căng thẳng địa chính trị trên thế giới tiếp tục diễn biến phức tạp và tranh chấp trên Biển Đông có thể xảy ra trong tương lai khiến Trung Quốc áp đặt những hạn chế trong quan hệ thương mại giữa hai nước.
“Hiện nay, China là khách hàng lớn nhất của nước ta, nếu Việt Nam không chủ động tìm thị phần mới thì sau khi tình trạng xấu đi, kinh tế Việt Nam sẽ gặp không ít khó khăn”, tiến sĩ Lương Văn Khôi – Trưởng ban Kinh tế quả đât (Trung tâm Thông tin và Dự báo kinh tế – xã hội quốc gia) nhận định.
Vị này cũng khuyến cáo Chính phủ cần có chính sách kinh tế thương mại toàn diện để tận dụng những cơ hội từ các hiệp định Thương mại dịch vụ mang về và hạn chế những thách thức đối với nền kinh tế, trong đó chú trọng đến việc giảm nhập khẩu nhóm hàng trung gian, đặc biệt là nhóm hàng bán thành phẩm, chuyên sâu hàm lượng giá trị gia tăng trong sản phẩm xuất khẩu, nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế.
Theo vnexpress